Συνεπιμέλεια στη Ρουμανία

Το προϊσχύον δίκαιο (www.sos-sygapa.eu):

Ο Κώδικας οικογενειακού δικαίου Family Code από το 1954 επέτρεπε μόνο τις ρυθμίσεις«αποκλειστικής επιμέλειας» μετά το διαζύγιο. Υπήρχε μία δήλωση που έλεγε ότι «το κράτος προστατεύει τη μητέρα και το παιδί» που μίλαγε από μόνη της. Παρά τις πολυάριθμες αιτήσεις που πολλοί πατέρες υπέβαλαν στο Συνταγματικό Δικαστήριο μετά την πτώση του κομουνισμού, (από το 1990 έως το 2011) αυτό το άρθρο ποτέ δεν κρίθηκε ανεφάρμοστο. Τελικά ο Κώδικας οικογενειακού δικαίου αντικαταστάθηκε με τον Νέο Αστικό Κώδικα στις 01.10.2011 και έκτοτε επιτρέπεται η κοινή επιμέλεια και η κοινή φροντίδα του παιδιού. Ο νέος αστικός κώδικας έθεσε ένα τεκμήριο ότι η κοινή επιμέλεια επιβάλλεται από το αληθές συμφέρον του παιδιού αλλά επίσης επιτρέπει την εξίσου κοινή επιμέλεια (σ.τ.μτφ.  κοινή φροντίδα και ίσο χρόνο) εάν και οι δύο γονείς συμφωνούν. Εάν δεν υπάρχει συμφωνία των γονέων ο δικαστής είναι υποχρεωμένος από τον νόμο να εκδώσει μια απόφαση κοινής επιμέλειας.

Πριν την 01.10.2011  μόνο η αποκλειστική επιμέλεια ήταν δυνατή για τον δικαστή. Ο δικαστής ήταν υποχρεωμένος να διαλέξει ένα γονέα ο οποίος θα λάμβανε την επιμέλεια, σε 80 με 85 % των περιπτώσεων ήταν η μητέρα. Οι υπόλοιπες είναι υποθέσεις όπου η μητέρα δεν εμφανιζόταν στο δικαστήριο (λόγω μετανάστευσης, πολλές μητέρες είναι στο εξωτερικό και τα παιδιά παραμένουν για χρόνια με τον πατέρα) και σ’ αυτές τις περιπτώσεις ναι, ο πατέρας θα πάρει το παιδί γιατί

- Είτε η μητέρα δικαζόταν ερήμην (γιατί ήταν μετανάστρια για χρόνια)

- Είτε το παιδί ήταν ηλικίας μεγαλύτερης των 10 ετών και ο νόμος υποχρέωνε τον δικαστή ν’ ακούσει το παιδί και τα περισσότερα παιδιά που μένανε για χρόνια με τον πατέρα τους έλεγαν ότι θέλουν να συνεχίσουν να μένουν με τον πατέρα

- Είτε στην πραγματικότητα το παιδί το μεγάλωναν οι παππούδες του πατέρα και αυτό ήταν σαφές στον δικαστή που αποφάσιζε να συνεχίσει αυτή τη ρύθμιση αναθέτοντας την πειμέλεια στον πατέρα.

Αν και οι δύο γονείς ήσαν διαθέσιμοι, στην μεγαλύτερη πλειοψηφία τωβν υποθέσεων, 98 – 99 % των περιπτώσεων, η μητέρα έπαιρνε την επιμέλεια ακόμα και μητέρες με σωματικά προβλήματα, με κακοποίηση παιδιών (βία). Ο νόμος προσέφερε θεωρητικά ίσες ευκαιρίες να κερδίσουν την επιμέλεια αλλά στην πράξη, ένας πατέρας που ενδιαφερόταν πολύ για το παιδί δεν είχε καμία πιθανότητα να κερδίσει μπροστά στο «τεκμήριο υπέρ της μητέρας» που εφήρμοζε η νομολογία.

Η αρχή της μεταρρύθμισης : ο νόμος 272/2004 που ψηφίστηκε για να προετοιμάσει την είσοδο της χώρας στην ΕΕ :

Η προστασία της προσωπικής σχέσης του παιδιού και με τους δύο γονείς του εισήχθη για πρώτη φορά με τον νόμο  272/2004. Αυτός ο νόμος εισήγαγε την ιδέα ότι ο δικαστής πρέπει ν’ αποφασίσει σύμφωνα με το ύψιστο συμφέρον του τέκνου. Στην θεωρία αυτό έδινε ίσες ευκαρείες και στους δύο γονείς να πάρουν την επιμέλεια του παιδιού. Στην πράξη έγινε κατάχρηση από τους Δικαστές. Παρ΄όλ’ αυτά είχε παραμείνει η συνεισφορά του νόμου γιατί εισήγαγε την ιδέα ότι είναι δικαίωμα του παιδιού να έχει προσωπική σχέση με τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένει.

Νέοι Νόμοι :

1)  Ο νέος αστικός κώδικας που τέθηκε σε ισχύ την 01.10.2011 επιτρέπει και στους δύο γονείς να συμφωνήσουν στην εξίσου κοινή επιμέλεια (joint physical custody). Εάν και οι δύο γονείες συμφωνήσουν σε αυτό το σχήμα (π.χ. 2 εβδομάδες και 2 εβδομάδες) αυτό θα γίνει εν γένει δεκτό απ΄οτον δικαστή. Εάν οι γονείς δεν συμφωνήσουν υπάρχει ένα «μαχητό τεκμήριο υπέρ της κοινής επιμέλειας”. Ξανά η “κατοικία” (εκεί όπου το παιδί θα ζήσει) στις περισσότερες περιπτώσεις θα είναι αυτή της μητέρας. Οι δικαστές είναι πολύ διστακτικοί να δώσουν σαν κατοικία του παιδιού αυτή του πατέρα. Δεν θα διατάξουν ποτέ την εναλλασσόμενη κατοικία / εξίσου κοινή επιμέλεια. (προς το παρόν δεν το επιτρέπει ο νόμος)  χωρίς την συμφωνία και των δύο γονέων.

2) Ένας νέος νόμος τέθηκε σε ισχύ την 01.10.2013 (Law 257/30.09.213) – που άλλαξε μερικά θέματα σχετικά με το διαζύγιο (σαν επιτυχία των παρεμβάσεων του ARPCC στο Υπουργείο Εργασίας):

- Εισάγει στην νομοθεσία τον ορισμό του «ύψιστου συμφέροντος του παιδιού» – ο προισχύσας νόμος (272/2004 αναφερόταν στο ύψιστο συμφέρον του παιδιού αλλά δεν εξηγούσε πώς να εκτιμηθεί – και οι περισσότεροι δικαστές έκριναν ότι “είναι το ύψιστο συμφέρον του παιδιού να μείνει με την μητέρα ”. Ο νέος νόμος θέτει μερικούς σαφείς κανόνες.

- Ο νέος νόμος επίσης εμποδίζει τους γονείς από το να αποποιηθούν της επιμέλειας. Αυτό χρειάστηκε γιατί μεταξύ 01.10.2011 και 01.10.2013 είχαμε περίπου 50% των γονέων που πήγαιναν στο δικαστήριο του διαζυγίου και έλεγαν στον δικαστή (βαλμένοι από τους δικηγόρους ή από τον άλλο γονέα) ότι δεν συμφωνούν ν’ ασκούν κοινή επιμέλεια.  Αυτό τώρα απαγορεύεται από τον νόμο 257/30.09.213 (επιτυχία της οργάνωσης ARPCC). Αναμένουμε ότι περίπου 20.000 παιδιά δεν θα χάσουν πια την έννομη  σχέση τους (επιμέλεια) με τον πατέρα (οι πιο πολλοί που αποποιούντο της επιμέλειας ήσαν πατέρες).

- Έχει καθαρά κριτήρια για το πώς αποφασίζουμε ως προς την επιλογή της κατοικίας μεταξύ των δύο γονέων και δεν περιλαμβάνονται κριτήρια συνδεδεμένα με το «φύλο» του γονιού :

• Η διάθεση του κάθε γονέα να περιλάβει τον άλλο γονέα στις αποφάσεις που είναι σχετικές με το παιδί (την λεγόμενη «αρχή της Καλιφόρνιας»)
• Την διάθεση του γονιού να επιτρέψει τον άλλο γονέα να διατηρήσει την προσωπική στου σχέση με τον άλλο γονέα
• Τις συνθήκες διαβίωσης (π.χ. ποιος γονιός έχει ιδιόκτητο σπίτι, πόσο κατάλληλο είναι το σπίτι)
• Το ιστορικό βίας του γονέα σε βάρος του παιδιού
• Την απόσταση μεταξύ των σπιτιών του κάθε γονέα και του σχολείου.

Ελπίζουμε ότι αυτό θα οδηγήσει τους δικαστές, με το πέρασμα του χρόνου, στο να μην χρησιμοποιούν το αόρατο κριτήριο «το παιδί πάει στην μητέρα». Όσο πεσιμιστικό και αν ακούγεται, η κατάσταση θ’ αλλάξει σύντομα και μεσοπρόθεσμα. Η  “προσκόλληση στην μητέρα» είναι πολύ βαθειά ριζωμένη στο μυαλό των δικαστών των διαζυγίων.

Διαμεσολάβηση και συμφωνητικά ανατροφής παιδιών :

Αφού από το 2013 όλοι οι άνθρωποι που προσφεύγουν στο Δικαστήριο οφείλουν πρώτα να προσφύγουν στην διαμεσολάβηση – αναμένεται ότι αυτό θα βοηθήσει κάποιους γονείς να μην ξεκινήσουν αντιδικίες και να συντάξουν μαζί με τους διαμεσολαβητές συμφωνίες ανατροφής του παιδιού. Δεν έχουμε αριθμούς του πόσα διαζύγια με παιδιά επιλύονται από τους διαμεσολαβητές.  Η εκτίμησή μου είναι ότι αυτά είναι περίπου 10-20%, όχι περισσότερα. Το ARPCC δημοσίευσε ένα «ελάχιστο επίπεδο συμφωνητικού ανατροφής παιδιών «, δείτε εδώ  here (editable) ή εδώ  here (a filled one) το οποίο πολλοί μεσολαβητές χρησιμοποιούν ως «κείμενο αναφοράς. Ωστόσο, το Υπουργείο Δικαιοσύνης δεν ήθελε να κάνει επίσημο τον όρο «συμφωνητικό ανατροφής παιδιών.». Ο όρος αυτός / η ιδέα αυτή χρησιμοποιείται από πολλούς γονείς, δικηγόρους, διαμεσολαβητές ακόμα και  δικαστές. Ο επίσημος όρος είναι «σύμβαση» ή «συμφωνία».

Ο χρόνος που περνάει το παιδί με τους δύο γονείς :

- Αν οι γονείς συμφωνούν για την εξίσου κοινή επιμέλεια, αυτό θα είναι μεταξύ 40-60% – πρακτικά αυτό είναι “μια βδομάδα με την μητέρα και μια βδομάδα με τον πατέρα ” ή “δύο βδομάδες με τον πατέρα και δύο βδομάδες με την μητέρα και κατά την διάρκεια των δύο εβδομάδων το παιδί συναντά τον άλλο γονιό 1-2 times/εβδομάδα+ περίπου “μισές τις διακοπές ”

- Εάν οι γονείς συμφωνούν για κοινή επιμέλεια (και υποστηριχθούν πολύ από διαμεσολαβητές ή εάν ο γονέας με τον οποίο το παιδί δεν διαμένει έχει καλούς δικηγόρους και αποδείξει ότι ασχολείται πολύ και πέσει σε ένα ανοιχτόμυαλο δικαστή, θα πάρει πιθανώς περισσότερο από “μια βδομάδα κάθε 14 μέρες ” … π.χ. θα πάρει επίσης 1-2 μέρες την εβδομάδα για να ξεκουραστεί το παιδί για λίγες ώρες και σπάνια με διανυκτέρευση + περίπου “τις μισές διακοπές ”

- Αλλιώς ο πατέρας θα πάρει “μια βδομάδα κάθε 14 μέρες” + περίπου “μισές τις διακοπές” ή ακόμα λιγότερες διακοπές. (www.sos-sygapa.eu)